"In 1838 reisde Frédéric Chopin naar Mallorca om de winter te ontvluchten. Hij kreeg er ruzie met zijn minnares, de Franse schrijfster George Sand. Niet over het onverwacht barre weer op het Spaanse eiland, maar over de betekenis van muziek. Heeft muziek wel iets te betekenen? Wat vertellen de klanken van een muziekstuk? Kan een compositie opgevat worden als een verhaal? De vraag naar de betekenis van muziek loopt als een rode draad door de westerse muziekfilosofie. Terwijl Plato muziek zonder (...) woorden nog uiterst verdacht vond, kwam in de 19de eeuw het idee van de 'absolute muziek' opzetten. Muziek verklaarde zichzelf onafhankelijk van het woord. De Munck schetst een fascinerend panorama van de denkers en muzikanten die zich hierover het hoofd braken. Ze betoogt dat luisteraars samen, tijdens de muzikale ervaring, betekenis produceren. Deze betekenis volgt rechtstreeks uit de manier waarop we over muziek denken.". (shrink)

Genomineerd voor de Socratesbeker 2024. De mens is irrationeel. Verliefd op zijn eigen gelijk. Doof voor feiten argumenten. Verblind door honderden denkfouten. Een makkelijke prooi voor nepnieuws. Gevangen in filterbubbels. Zo is het heersende idee. Maar klopt het wel? In dit boek verweeft filosoof Maarten van Doorn de jongste inzichten uit de psychologie, communicatiewetenschappen, filosofie en politicologie. Hij neemt ons mee op een reis langs verrassende onderzoeksresultaten en scherpzinnige filosofen en geeft nieuwe antwoorden op dringende vragen: Waarom geloven we (...) wat we geloven? Hoe veranderen mensen van mening? Zijn we echt in een post-truth tijdperk aanbeland? Hoe gevaarlijk is misinformatie? Zijn onze emoties of onze ratio de baas in ons hoofd en in onze maatschappij? Waarom we beter denken dan we denken biedt een hoopvol geluid in een gepolariseerde wereld. (shrink)

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

Zijn filosofen gek? Zo ja, waarom? En ligt dat dan aan de filosoof, aan de filosofie of aan de diagnostiek? Dat zijn de vragen die in 'Diagnose van de moderne filosoof' centraal staan. Nicole des Bouvrie neemt aan de hand van het diagnostische handboek van psychiaters en psychologen (de DSM-V) de situatie van de hedendaagse denker onder de loep. Autisme, psychoses, anorexia en andere aandoeningen passeren de revue, om aan de hand van een grondige anamnese van hedendaagse denkbeelden uit (...) de westerse filosofie een diagnose te stellen. ''Des Bouvrie laat als geen ander zien hoe filosofie en waanzin zich in elkaar kunnen verstrikken, maar ook hoe ze bij elkaar een zone van vrijheid vinden.'' Filosoof Wouter Kusters, winnaar Socratesbeker 2015. (shrink)

Heeft een miljonair recht op zijn rijkdom? Moeten we zelfs een moordenaar vergeven? En kan een mens ooit zijn lot veranderen? Het hangt allemaal af van ons antwoord op een fundamentele vraag: hebben we een vrije wil? 0Filosofen twijfelen al eeuwen over het antwoord hierop, en sinds decennia roepen biologen en neurologen dat de vrije wil niet bestaat. Ieder jaar stapelt het bewijs tegen de vrije wil zich verder op: we zijn een product van onze genen, van onze geschiedenis en (...) van onze omstandigheden.0Toch laat de vrije wil ons niet los. Deze mythe heeft meer invloed dan ooit? in ons strafrecht, onze economie en onze zoektocht naar geluk. 0Jurriën Hamer denkt verder waar anderen terugdeinzen en stelt de rol van de vrije wil ter discussie. 'Waarom schurken pech hebben en helden geluk' is een confronterend debuut met radicale implicaties voor onze manier van leven - van onze politiek tot onze meest intieme relaties. (shrink)

Is de geest slechts een werkzaamheid van het brein? Is de mens eigenlijk de slaaf van zijn genen? In de wetenschappelijke wereld worden beide vragen vaak met 'ja' beantwoord. Maar John van der Horst heeft zijn twijfels bij dit academisch 'nietsisme' dat ervan uitgaat dat de wereld uiteindelijk wordt geregeerd door blinde natuurkrachten. Hij schopt tegen het zere been van materialistische reductionisten door vragen te stellen als Waarom houdt de mens van muziek? Hoe kan uit dode en willoze materie (...) leven ontstaan? Verblijven onze herinneringen werkelijk in onze hersenen? Hebben liefde en moraal bestaansrecht in een door macht en overlevingsdrift aangedreven evolutie? In een toegankelijke stijl knaagt John van der Horst aan de wankele zuilen waarop het academisch nihilisme gebouwd is. De auteur laat zien dat er een positieve gerichtheid in deze wereld is die zich niet slechts in materiële termen laat beschrijven, omdat ze in vele opzichten juist tegengesteld aan de materie is: bezield, betrokken, altruïstisch."--Page 4 of cover. (shrink)

Al decennia verdedigen liberale theoretici de stelling dat burgerschap de taak is van de school. Hoewel er onder hen substantiële meningsverschillen bestaan, delen ze allemaal hetzelfde geloof in zowel de plicht als capaciteiten van scholen om te doen wat hun theorieën voorschrijven. Wij hebben alle begrip voor de gedachten achter deze theorieën; ze brengen namelijk idealen tot uitdrukking die wij na zouden moeten streven. Ze beschrijven niet de scholen die wij hebben, maar die we nodig hebben. Maar welke verdiensten deze (...) geïdealiseerde liberale visies op burgerschapseducatie ook mogen hebben in een vergaderzaal, ze zijn niet overtuigend en bruikbaar. Simpelweg omdat ze onvoldoende rekening houden met de empirische realiteit van de bredere politieke context waarbinnen beleid op het gebied van burgerschapseducatie wordt ontwikkeld en geïmplementeerd. (shrink)

Het communicatieve effect van een collectieve email van Wouter Bos aan al zijn contacten is totaal anders dan van hetzelfde bericht gestuurd aan iedere geadresseerde persoonlijk. In de lezing zal worden ingegaan op de vraag hoe je dit soort verschillen kunt modelleren in epistemische logica. Een centrale notie hierbij is ‘common knowledge’ of ‘collectief weten’. Dit begrip zal worden geillustreerd aan de hand van een aantal logische puzzles, en van protocollen uit het dagelijks leven die bedoeld zijn om collectief weten (...) tot stand te brengen. Er zal worden uitgelegd waarom het in gevallen waar een economische belang in het geding is niet rationeel is ‘to agree to disagree’ (van elkaar te weten dat we de waarde van een economisch goed verschillend beoordelen). Als er tijd is doen we ook een demonstratie epistemisch modelleren. (shrink)

Er was een niet te overbruggen kloof tussen de officiële barok-cultuur van het Habsburgse keizerrijk en het kritisch modernisme van de late negentiende eeuw. Herman Broch was een van de moderne schrijvers, die het meest afwijzend tegenover de officiële esthetische normen stond. Ook als politieke balling in de Verenigde Staten bleef hij een gelouterd verlichtingsidee aanhangen, dat hem met de na-oorlogse sociale filosoof Habermas verbindt.

De tijd van gewortelde vreemdelingen In dit artikel wordt langs wijsgerige weg de verhouding tussen tijd, identiteit en het verlenen van (sterkere) verblijfsaanspraken aan migranten onderzocht en verhelderd door een nieuwe betekenis van de term worteling voor te stellen. Want wat is worteling nu eigenlijk? Het is de relatie tussen menselijke tijd, worteling en het migratierecht die in dit artikel filosofisch wordt uitgediept. Dit om te verklaren waarom we in het migratierecht vreemdelingen in het algemeen na verloop van tijd (...) sterkere aanspraken verlenen. In dit artikel wordt betoogd dat het verblijf van vreemdelingen op het grondgebied ervoor zorgt dat hun leven aldaar na verloop van tijd een vanzelfsprekend onderdeel uitmaakt van hun identiteit, en van het leven van anderen. Het is dit vanzelfsprekend worden van mensen door de tijd dat de grond is voor het bestaan van formele tijdscriteria voor insluiting in het migratierecht. (shrink)

Is er een verschil tussen theologie en filosofie, en zo ja, waarin ligt dat verschil? Dat lijkt me de kern te zijn van de punten die Johan van der Hoeven als commentaar naar voren brengt in zijn zeer sympathieke bespreking van mijn bijdrage aan het cursusboek van de Open Universiteit. Ik zal proberen duidelijk te maken waarom ik denk dat dit de kern is, hoewel hij zelf een andere “hoofdvraag” lijkt te formuleren. Maar eerst twee opmerkingen vooraf.

Calvino probeert te komen tot een definitie van werken die 'klassiek' kunnen worden genoemd. Hij gaat daarbij onder meer in op de vraag of het voor het eerst lezen van een klassiek werk tijdens de jeugd of op oudere leeftijd verschil maakt, op de invloed van de sporen die deze werken dragen in onze cultuur, en op de wisselwerking tussen 'klassiek' en 'actueel'.

In deze beschouwing ordent Karsten Harries zijn gedachten over het fenomeen ‘kitsch’. Hij gaat daarbij uit van de vraag of kitsch eigenlijk wel zo afkeurenswaardig is. Of hoort ze bij de menselijke natuur en haar hang naar romantiek en nostalgie? We kwalificeren iets als kitsch als we denken dat het voortkomt uit onoprechtheid en getuigt van slechte smaak. Maar is de nostalgie, het dromerige of stichtelijke van kitsch niet beter dan postmoderne ironie of moedeloosheid? Daar staat tegenover dat kitsch onder (...) het mom van authenticiteit de werkelijkheid afbeeldt, maar deze feitelijk met zijn leugens aan het zicht onttrekt. Iets dergelijks geldt ook voor kitsch en religie: niet langer tracht het kunstwerk een werkelijkheid uit te beelden die ons voorstellingsvermogen te boven gaat, maar het wordt in de plaats van die werkelijkheid gesteld. In de politiek kan eenzelfde esthetisering de werkelijkheid een schijn van betekenis geven die mensen blind maakt voor de menselijkheid van hun medemensen. Niet kitsch, maar alleen het ‘aura’ van kunst kan en moet ons ontvankelijk maken voor deze werkelijkheid, die uitstijgt boven wat de rede kan bevatten. (shrink)

Stippen in de verte. Wat zijn dat? Het zijn kanoeten. Onderweg naar Mauritanië, maar nu op zoek naar eten op het wad. Nieuwe vragen: waarom naar Mauritanië? Waar komen ze vandaan? Wat zoeken ze in de modder? Als er één wetenschap is die meer vragen stelt dan beantwoordt, dan is het wel de biologie. Elke nieuwe ontdekking maakt het leven onbekender, complexer en fascinerender. Hoe meer kennis, hoe meer vragen. Voor onze kenniseconomie zijn de antwoorden uit biologische kennis vaak (...) als een knik in een tuinslang. En dat wordt alleen maar erger van al die nieuwe vragen. Kun je nog een plan uitvoeren als je niet weet wat het aanricht? Dit boek is een ontdekkingsreis door de complexiteit van de natuur. Een lange tocht die begint bij trekvogels, van de geulen en platen van onze eigen Waddenzee naar de tropische wadvlaktes in West-Afrika. In die wildernis vinden we nieuwe kennis, en dus nieuwe, betere vragen. Het gaat over onze verwondering over de natuur - inclusief de natuur van de mens - die we dankzij noest wetenschappelijk werk steeds beter leren begrijpen. Over het fabeltje van de genen die eigenschappen coderen. Over de evolutie van schoonheid en liefde. De dynamiek van seksisme en racisme. Over de gevaren van landbouw met oogkleppen, van efficiënte visserij, en van windmolens als zogenaamde oplossing. Over de waarde van een individu, over de waarde van een ecosysteem."--Publisher information. (shrink)

Na een decennia lange discussie over de afzonderlijk noodzakelijke en tezamen voldoende condities voor kennis is gedurende de afgelopen jaren onder epistemologen een debat ontstaan over de waarde van kennis. Een goede theorie van wat kennis inhoudt, zo is bij velen de gedachte, zal moeten kunnen uitleggen waarom wij waarde(n) hechten aan kennis. Iets nauwkeuriger geformuleerd: een goede kennistheorie zal duidelijk moeten kunnen maken waarom wij meer epistemische waarde hechten aan kennis dan aan waar geloof. Dit probleem wordt (...) wel het Meno probleem of het eerste waardeprobleem genoemd. Het zogenaamde tweede waardeprobleem is het probleem waarom kennis waardevoller is dan elke verzameling van de onderdelen waaruit kennis bestaat (waarheid, geloof, rechtvaardiging, een conditie die toeval uitsluit, etc.). Op de conferentie, georganiseerd door René van Woudenberg en Jeroen de Ridder, werd ondermeer aan deze twee problemen aandacht besteed. (shrink)

Er zijn een aantal redenen om de binnen de Reformatorische Wijsbegeerte door H. van Riessen ontwikkelde filosofie van de techniek aan te vullen. Het ging Van Riessen alleen om de moderne techniek: “de reformatorische benadering van de moderne techniek en waarom deze wezenlijk verschilde van de techniek van alle tijden. Dat verschil zit in de wetenschappelijke basis van de moderne techniek.” Zijn definitie was beperkt: “De ‘moderne techniek’ is de, in een economische verbandstructuur vervlochten en daardoor gecoördineerde, en overigens (...) in wetenschappelijke zin ontplooide, vrije, beheersende vorming met technische operatoren, met als doel, de productie van die cultuurobjecten, die voor deze vorming geschikt zijn.” En zijn 7de en 8ste stelling luidden: “De transformatie van energie door middel van technische operatoren is karakteristiek voor de moderne, wetenschappelijk ontplooide techniek” en “De kenmerkende methode der wetenschappelijke ontplooide techniek is die van de neutraliserende functiedeling en functie-integratie.”. (shrink)

De indruk overheerst dat het vertrouwen in instellingen tanende is. Toch wordt deze indruk niet altijd ondersteund door bevragingen en statistieken. Als die indruk een mythe is, dan is de echte vraag: waarom worden we dan tot deze mythe aangetrokken? In dit essay wil ik ons verlangen naar vertrouwen plaatsen in een cultuur en in een denkkader waarin vrijheid en zelfbeschikking blijven primeren, en kijken naar hoe er vandaag theoretisch wordt nagedacht over vertrouwen en publiek beleid. Het valt te (...) betwijfelen of we het vertrouwen dat we zoeken op die manier zullen vinden. (shrink)

Freud's anthropology is in fact little more than an amplified psychiatry. For Freud, the human being is in essence a sick animal. In this paper the author discusses why Freud made this so-called 'anthropological turn'. First it is shown that Freud wanted his psychoanalytic theory to be a 'Philosophy of Man'. Secondly it is argued that this can only be the case if the determinants of pathology, that psychoanalysis claimed to have discovered, are constitutive of human subjectivity. This means that (...) the defensemechanisms and the partial sexual instincts interact in each of us and do so necessarily. Although Freud usually merely postulates the necessary character of this interaction, which always produces symptoms, one can nevertheless find some argumentation for this relation distributed in his work. The third part of this paper consists in an enumeration and explanation of the reasons Freud gives for the fact that we can never satisfy our sexual instincts and always have to rely on the substitutes he calls symptoms. Some of these reasons can be led back to the conflict between sexuality and culture, but most of them are determined in an organic way. If this Freudian intuition is true, the 'Philosophy of Man' should be replaced by the 'Philosophy of Psychopathology'. (shrink)

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich thuis voelt in onze steden? Hoe gaan we om met verschillende culturele feesten en rituelen? Hoe benaderen we ons gemeenschappelijk verleden, dat voor verschillende culturele groepen een andere lading heeft? Of hoe gaan we om met de uiteenlopende opvattingen over homoseksualiteit of de verhouding man-vrouw? Dit zijn enkele voorbeelden van vraagstukken waarbij de ‘kunst van het verstaan’ ingezet zou kunnen worden. Het is immers niet alleen belangrijk om inzicht te krijgen in (...) ‘de ander’, maar ook in ons eigen denkpatroon. In steden met een grote culturele diversiteit kunnen dialogen tussen de verschillende bevolkingsgroepen de wederzijdse erkenning en ook het wederzijdse begrip aanzienlijk bevorderen. Het is een manier om elkaar te ‘verstaan’. Heinz Kimmerle heeft zich de voorbije 25 jaar bekwaamd in ‘de kunst van het interculturele verstaan’. En juist daaraan lijkt behoefte te zijn in onze huidige maatschappij met diverse culturen terwijl er niet altijd evenveel begrip is voor elkaars cultuur. In dit boek onderzoeken de auteurs of dit filosofisch academische werk op het gebied van intercultureel verstaan, een basis kan bieden voor een praktisch dialoogmodel voor het omgaan met de uitdagingen in steden met een grote culturele diversiteit. Zo komen zij tot een model voor dialogen in de dagelijkse praktijk en onderzoeken hoe dit kan leiden tot een meer dialogische levenshouding, die ook op andere gebieden (politiek of economisch) ingezet kan worden. Zij gaan niet alleen in gesprek met elkaar, maar krijgen ook nieuwe inzichten over hun eigen manier van naar de wereld kijken. (shrink)

Wat drijft mensen tot goed of kwaad? Waarom pleegt iemand die van het leven lijkt te genieten zelfmoord? Wat zijn bronnen van vitaliteit? Christien Brinkgreve gaat op zoek naar antwoorden op grote vragen. In vijfendertig fragmenten verkent ze de werking van levenskracht en doodsdrift, als variaties rond een thema. Er zijn vele manieren waarop mensen de problemen van het leven proberen op te lossen, en destructieve en vitale krachten met elkaar verweven kunnen zijn. Ook wordt duidelijk hoe belangrijk contact (...) is én wordt zichtbaar hoe gevaarlijk het is als een mens het contact verliest, met zichzelf of anderen. Want dat zet destructieve processen in gang die zich moeilijk laten keren. In dit boek zet Brinkgreve het vertellen van verhalen in voor de vitaliteit. Want hoewel ze beide krachten onderzoekend benadert, staat ze onvoorwaardelijk aan de kant van het leven. (shrink)

Veelbelovend debuut van een talentvolle jonge filosoof - in de traditie van Hans Achterhuis -/- Waarom leven wij in een wereld die voor eeuwig gevuld lijkt te zijn met tekorten? Welke mechanismen creëren dat voortdurende gevoel niet genoeg te hebben? Waar komt ons oneindig verlangen naar méér vandaan - ondanks alle welvaart en overvloed? -/- Deze vragen vormen de basis van een filosofische zoektocht naar de oorsprong van schaarste. Rutger Claassen bespreekt de belangrijkste denkers uit filosofie en economie die (...) zich met dit probleem hebben beziggehouden. Hij laat zien hoe schaarste een rol speelt in actuele debatten over globalisering, de consumptiemaatschappij, natuur en milieu, de waarde van arbeid en het debat over normen en waarden. -/- In Het eeuwig tekort stelt Claassen de vraag hoe wij 'voorbij de schaarste' kunnen komen en ons kunnen losmaken van onze drang tot ongebreidelde bevrediging van behoeften. Volgens hem moeten we de uitweg zoeken in een filosofie die ervan uitgaat dat de bevrediging van menselijke behoeften slechts één vorm is van menselijke activiteit temidden van een veelheid aan waardevolle levensvervullingen. -/- . (shrink)

Die meisten Systematiker, vergleichende Anatomen und Paläontologen ziehen es vor ihr Material, so weit es möglich ist, in allmählich abgestuften Serien zu ordnen. Dass solche Reihen dem Gange der Evolution wirklich entsprechen, ist nach der Erfahrung der Genetiker unwahrscheinlich. Vor zwanzig Jahren hat schonMorgan darauf hingewiesen, dass man die verschiedenen erblichen Typen vonDrosophila der Flügelform und auch der Augenfarbe nach in allmählich abgestuften Reihen ordnen könne, dass aber nichts dafür spräche, dass solche Reihen phylogenetische Bedeutung haben. Für die Haarfarbe vonMus (...) musculus undMus wagneri kommt Verfasser zum gleichen Schluss. Wenn man schwarz und weiss als Extreme einer Farbenserie annimmt, so kann genetisch der Übergang von schwarz zu weiss in einem Sprung gemacht werden oder aber mittels einer Serie von neun Abstufungen, die teilweise rückläufig sind. Wenn man die Wildfarbe, schwarz-agouti, als Ausgangspunkt annimmt, so wird Melanismus mit einem einzigen Sprung, Albinismus aber entweder mit einem Sprung oder mittels einer Reihe von Zwischenfarben erreicht. Für solche Reihen von Zwischenfarben gibt es dann noch verschiedene Möglichkeiten. Die abgestuften Typenserien stellen daher keine Entwicklungsserien dar, wenn nicht festgestellt ist, dass sie chronologische Serien sind. Dass man sich einfach mit ihrer Aufstellung zufrieden zu geben pflegt, erschwert das Studium der Evolution.La plupart des systématistes, d'anatomistes comparatives et de paléontologistes préfèrent autant que possible à classer leurs objects dans des séries graduées. L'expérience de généticistes rend invraisemblable que de telles séries représentent le cours de l'évolution.Morgan a démontré, il y a vingt ans, que les différents types héréditaires deDrosophila se laissent classer dans des séries graduées d'après la forme des ailes et d'après la couleur des yeux. Pourtant, toute indication manque que ces séries ont une importance phylogénétique. L'auteur arrive à la même conclusion quant à la couleur des poils deMus musculus et deMus wagneri. Si l'on admette que noir et blanc sont les extrêmes d'une série de couleurs, la transition de noir à blanc peut être le résultat d'un seul changement génétique; ou bien elle peut être l'effet d'une série de neuf changements dont quelques uns reviennent sur leurs pas. Si l'on prend la couleur noire-agoutie de la souris sauvage comme point de départ, le mélanisme est obtenu par un seul changement génétique. L'albinisme peut être obtenu par une de plusieurs séries de couleurs intermédiaires ou bien par un seul changement génétique. Les séries graduées des types peuvent représenter l'évolution seulement au cas qu'elles sont en même temps des séries chronologiques. L'habitude de se contenter de les reconnaître partout empéche plutôt l'étude de l'évolution. (shrink)

April is de Maand van de Filosofie. In deze maand worden door heel Nederland en Vlaanderen filosofische nachten, programma's, lezingen, debatten en festivals georganiseerd rondom het thema van de Maand van de Filosofie. In 2024 is het thema 'chaos' en schrijft Tom-Jan Meeus het filosofisch essay. Twintig jaar domineerde de erfenis van Pim Fortuyn Den Haag. Je kreeg aandachtpolitiek: politiek die er niet was om problemen op te lossen maar die problemen nodig had om de aandacht op politici te (...) vestigen. Je kreeg spektakelleegte: spectaculaire voorstellen of uitspraken die een week later consequentieloos bleken te zijn. Het resulteerde in de paradox van 2023: klassieke partijen probeerden overeind te blijven door kiezers meer zekerheden te beloven, terwijl kiezers klassieke partijen steeds minder zekerheden teruggaven. Je had mensen die voorzagen dat dit ooit in chaos moest eindigen."--Publisher information. (shrink)

This article explores how post-war documentary film-makers negotiated complex social, formal, and autobiographical issues associated with representing mental illness and its treatments, and the extent to which their respective approaches helped to challenge conventional attitudes to alternative psychotherapies – especially within the context of advances in new documentary film-making technologies, alongside a wider culture of social activism. Focussing on A Look at Madness ( Regard sur la folie; Mario Ruspoli, 1962, France) and Now Do You Get It Why I Am (...) Crying? ( Begrijpt u nu waarom ik huil?; Louis van Gasteren, 1969, Netherlands), the article discusses how the collaborative, democratic aims of cinéma direct coincided with the ethos of institutional psychotherapy, and compares this with the relations between the documentary form and the subject of LSD-assisted psychotherapeutic techniques in Van Gasteren's film. (shrink)

Verschillende redenen geven mij aanleiding tot het schrijven van dit artikel. In de eerste plaats zijn dat de discussies die onlangs zijn gevoerd in de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, respectievelijk over de wetenschappelijkheid van de godgeleerdheid en de rechtsgeleerdheid.1 In geen van beide discussies werd ook maar enig verband gelegd tussen beide wetenschappen, laat staan gesproken over de reden waarom nu juist deze twee de twijfel over hun wetenschappelijk karakter moeten ondergaan. Wie namelijk enigszins ingevoerd is in de (...) problemen van de sociale wetenschappen weet net zo goed, dat in de moderne natuurwetenschappelijke zin van het woord deze ook nauwelijks als wetenschap kunnen worden beschouwd. Paul Schnabel wijst daar in zijn Akademie-voordracht over ‘De wetenschappelijkheid van de theologie maatschappelijk bekeken’ in het voorbijgaan even op , maar gaat dan snel over tot de problemen van wat hij noemt de ‘godswetenschap’. Ik kom daar uiteraard op terug. (shrink)

Tijdens zijn bewogen leven schreef Dirck Volckertsz Coornhert (1522-1590) vele teksten en voerde hij talloze gesprekken. Zijn doel: zijn medemensen overtuigen van het belang om niet slaafs achter anderen aan te lopen maar zélf na te denken. Want elk mens heeft voldoende redelijke vermogens om het leven zelfstandig vorm te geven en het goede te doen. De Kruidhofjes bevat twee bundels met dialogen – gesprekken die Coornhert zelf voerde of onderweg heeft gehoord. De dialogen zijn te zien als medicijnen tegen (...) wat Coornhert zag als de ziekte van zijn tijd: onnadenkendheid en religieuze scherpslijperij. Enerzijds probeert Coornhert obstakels voor een goed en gelukkig persoonlijk leven weg te halen. Hier gaat het vooral om het bestrijden van onbegrip en onwetendheid. Anderzijds probeert Coornhert obstakels voor vreedzaam samenleven op te ruimen. Dat is de reden waarom nogal wat dialogen ingaan op religieuze kwesties als kerkbezoek, de mis en kerkelijke ceremonies; onenigheid over deze onderwerpen vormde immers de belangrijkste oorzaak van de heftige onderdrukking, vervolging en oorlog in de zestiende eeuw. Dit verklaart ook de felheid van veel van de dialogen. Discussies over religieuze denkbeelden en gebruiken waren niet zomaar interessant tijdverdrijf voor bij de borrel. Het ging ergens om: om de waarheid, je zielenheil en de inrichting van de maatschappij. In 45 dialogen probeert Coornhert zo zijn medemens te motiveren tot eerlijkheid naar zichzelf en verdraagzaamheid naar de ander. (shrink)

Analytische annotatie: Persoonlijk getint filosofisch essay over de vraag waarom de mens de beperkte tijd die hij tot zijn beschikking heeft zo vaak besteedt aan zinloze zaken. De auteur onderzoekt daarbij aan de hand van denkers als De Beauvoir, Kierkegaard en Heidegger of er een andere, intensere omgang mogelijk is met de tijd die ons gegeven is."--Publisher information.

In dit artikel onderzoek ik of de standaardbenaderingen van burgerschapsonderwijs in de Lage Landen geschikt zijn om jonge mensen voor te bereiden om de huidige politieke realiteiten tegemoet te treden, laat staan om onrecht te bestrijden. Ik laat zien waarom een nadruk op ‘democratische principes’ of de rechtsstaat de status quo waarschijnlijk niet zal veranderen zolang opvoeders er niet in slagen de aandacht voor de waarheid te cultiveren die nodig is om te kunnen oordelen over rivaliserende normatieve claims. Met (...) name op tolerantie gebaseerde interpretaties van burgerschap zullen weinig bereiken in afwezigheid van burgerlijke deugden – vooral moreel oordelen en morele moed – die nodig zijn voor dissent. Dissent omvat minimaal een bereidheid om de waarheid te spreken tegen de macht. Maar het ernstigste probleem betreffende burgerschapsonderwijs op school betreft de legitimiteit ervan, gegeven dat dat onderwijs gebaseerd is op een door de overheid opgelegd curriculum met als doel een gewenste respons op de boodschap ervan op te leggen en te conditioneren. Daardoor staat het per definitie vijandig tegenover dissent. (shrink)

English: In this paper I indicate why I consider 'experimental philosophy' to be good news, though not as good as it could be, and not as all that new. I'll argue that there is no need to restrict experimental philosophy to eliciting intuitions through questionnaires. I'll indicate that good examples of experimental philosophy already exist in Artificial Intelligence and Cognitive Neuroscience. Dutch: Hieronder wil ik proberen aan te geven waarom ik de experimentele filosofie weliswaar als goed nieuws beschouw, maar (...) niet half zo goed als zou kunnen, en ook niet als echt nieuw. Qua filosofische experimenten beperkt de XF-beweging zich vooralsnog onnodig door haar focus op het eliciteren van intuïties, terwijl er reeds lang diverse goede voorbeelden van XF bestaan op het gebied van de kunstmatige intelligentie en de cognitieve neurowetenschap. (shrink)

The need for urgent, structural transformations to dominant food systems is increasingly recognized in research and policy. The direction these transformations take is in great part influenced by how the problem is framed and what future pathways become seen as plausible and desirable. Scientific knowledge and the organizations producing it hold considerable authority in suggesting what alternatives are or are not worth pursuing, ultimately shaping frames and in turn being shaped by them. This paper examines Brazil’s federal Agricultural Research Corporation (...) (Embrapa), a major contributor to technological advances that made Brazil into an agricultural powerhouse. We examine the ways in which Embrapa’s leadership has framed sustainable agriculture in its public communication and the wider implications for food systems transformation. Drawing from Embrapa news articles in the period 2015–2020, we identify four interrelated frames forming Embrapa’s prevalent position on sustainability. Our results show that while Embrapa promotes practices based on alternative approaches such as agroecology, its deeper framing often reflects the core assumptions driving dominant industrial food systems. This framing reinforces underlying logics of control, efficiency, and competition aligned with the productivist paradigm and excludes divergent perspectives that exist within the organization. (shrink)

‘Aha! Zo zit het in elkaar! Nu begrijp ik het! Waarom heb ik dat niet eerder gezien?’ ‘Kwantummechanica is niet te begrijpen, het is onvoorstelbaar, maar je kunt er wel goed mee rekenen.’ Twee even herkenbare als spiegelbeeldige uitspraken over begrijpen in de wetenschap. Begrijpen lijkt een psychologische toestand te zijn die wordt opgeroepen als we door de dingen kunnen heen kijken. De metafoor van zien verwijst naar een invloedrijke Platonistische notie: het schouwen van een diepere, echtere realiteit. Wetenschappelijk (...) begrijpen is dan het ‘voor ogen krijgen’ van de wereld achter de verschijnselen. Deze voorstelling van zaken heeft verwantschap met gewone intuïties, maar er zitten toch een aantal haken en ogen aan. (shrink)

Open peer commentary on the article “Design Research as a Variety of Second-Order Cybernetic Practice” by Ben Sweeting. Upshot: I claim that the parallels between design research, second-order cybernetics and second-order science, as discussed by Sweeting in the target article, are more explicit in digital design. The discussion of SOC and SOS can point towards the creation of an epistemological foundation to digital design, where self-reflexivity and the inclusion of the observer are central questions.

Verhalen bieden ons bijzonder veelzijdige en duurzame inzichten in de menselijke conditie en hebben al sinds Aristoteles de aandacht van de filosofie getrokken. Het leidmotief van Vertellingen is dat dit digitale en naar verluidt 'postmoderne' tijdperk niet de ondergang van het verhaal aankondigt, maar juist zelf een bron van nieuwe verhalen vormt. Richard Kearney, filosoof en schrijver, ontrafelt in een heldere en meeslepende stijl waarom verhalen deze uitwerking op ons hebben en betoogt dat het onvertelde leven niet waard is (...) om geleefd te worden. Vertellingen is onmisbaar, voor iedereen die helder wil nadenken over de rol van verhalen in ons leven en onze cultuur. (shrink)

Essentie en accident zijn begrippen waarmee filosofen van oude tijden af tot op de dag van vandaag zich bezig hebben gehouden. Essentie kan omschreven worden als datgene waarom een ding is wat het is. Het is een equivalent van wat Aristoteles noemt to ti einai. De essentie is dus de radicale grond van de vele eigenschappen van een ding waarnaar de eigenschappen noodzakelijk verwijzen. Essentie wordt dan ook wel gezien als de abstracte pendant van een concrete entiteit. De laatste (...) betekent wat iets actueel is of kan zijn , terwijl de eerste verwijst naar de grond waarom iets precies is wat het is. De vraag naar de essentie is dus de vraag naar het wat van een ding: wat is een boom?, wat is een mens? enz. (shrink)